Fair trade maakt voor mensen het verschil tussen wel of geen slachtoffer zijn van de coronacrisis
09 Mei 2020
"Eerlijke handel en gezonde arbeidsvoorwaarden mogen niet de uitzondering zijn", zegt Lies Corneille, schepen van mondiaal beleid. Integendeel: "Dit moet wereldwijd de bouwstenen van de relance worden." 9 mei, Wereld Fair Trade Dag. Een week geleden vierden we nog de Internationale Dag van de Arbeid. Terwijl regeringen en besturen zich het hoofd breken over steunmaatregelen en relanceplannen, vraag ik hen om stil te staan bij de essentie van 1 en 9 mei. Eerlijk loon, gezonde arbeidsvoorwaarden en fair trade. Die drie moeten immers wereldwijd de bouwstenen van de relance worden. Elke crisis maakt het leven voor kwetsbare groepen nog harder dan anders. De huidige crisis maakt bovendien ook vele nieuwe slachtoffers, bij ons en wereldwijd. "Als er ooit een moment is om de kloof te dichten tussen verschillende groepen mensen in ons land, dan is het nu." Die woorden sprak de Nieuw-Zeelandse premier Jacinda Ardern enkele weken geleden uit, toen ze aankondigde om zelf een deeltje loon in te leveren, samen met haar regering en topambtenaren. Een belangrijk gebaar, maar een structurele aanpak vergt méér. De zaken waar we op 1 mei of Wereld Fair Trade Dag voor pleiten zoals eerlijk loon, goede arbeidsomstandigheden en een volwaardige sociale zekerheid zijn immers geen folklore of luxe-eisen. Ze maken vandaag voor veel mensen het verschil tussen wel of geen slachtoffer zijn van de crisis. "We moeten de samenleving niet zomaar herstellen naar de situatie van voor 13 maart, maar resetten en een economie lanceren die de zorg voor mens en planeet centraal stelt, één die vertrekt vanuit gelijkheid, solidariteit en rechtvaardigheid." - Lies Corneillie Welke slachtoffers? Wie verder kijkt dan de schrijnende verhalen van de slachtoffers van de huidige crisis ontdekt de patronen, systemen en structuren die aan de basis liggen, in het Zuiden én bij ons. De Vlaamse regering lanceerde een romantische oproep aan (technisch) werklozen om een handje te gaan helpen in de land- of tuinbouw. Die oproep was nodig omdat in normale tijden seizoensarbeiders uit Europese lageloonlanden dit werk doen, maar zij mogen zich nu niet verplaatsen. De sector valt zonder arbeiders. Niet door corona, maar omdat er in eigen land geen werknemers te vinden zijn die aan een hongerloon van amper 9,26 euro per uur aan de slag willen. Ook de kunstensector luidt de alarmbel. Sommige medewerkers vallen terug op een inkomen van 500 of 600 euro per maand. Concerten worden afgelast, opdrachten tot nader order uitgesteld. Muzikant Tom Kestens getuigt in Knack over de paniek bij artiesten en andere freelancers. Ze zien niet hoe ze hun huur of nodige boodschappen nog kunnen betalen. Het gaat niet om sukkelaars, maar vaak om gereputeerde artiesten. Het is niet de schuld van corona dat deze kunstenaars plots aangewezen zijn op het OCMW. Aan de oorsprong van hun zorgen vandaag ligt de manier waarop ze tewerk gesteld worden: van project naar project, op basis van via sms toegekende opdrachten en last minute geregelde interimcontracten. Aan de andere kant van de wereld, in Bangladesh, Cambodja en Myanmar worden kledingarbeid(st)ers van de ene dag op de andere werkloos, en bij gebrek aan sociale zekerheid kunnen ze geen eten meer kopen voor zichzelf en hun familie. Verschillende bekende kledingketens weigeren namelijk hun bestellingen te betalen en hun contracten met de leveranciers na te leven. Dit gigantisch financieel verlies schuiven de leveranciers simpelweg door naar de arbeiders. Bittere armoede is voor hen nu de realiteit. Opnieuw: niet door corona, wel door het gebrek aan duurzame contracten en kwalitatieve arbeidsvoorwaarden die schering en inslag zijn in duizenden sweat shops in Azië. Niet de crisis, maar de systeemfouten aanpakken We mogen niet terugkeren naar de toestand van hiervoor, want dat was net het probleem: in de tuinbouw, in de cultuursector, in de kledingindustrie... Eerlijk loon en waardig werk lijken verworvenheden, maar zijn zelfs bij ons nog niet voor iedereen realiteit. Gelukkig staan meer en meer burgers en consumenten stil bij wat ze kopen en eten. Steeds meer kiezen ze voor slow fashion, groenten uit de korte keten, eerlijke koffie. Gelukkig bieden ook fair trade labels, ngo's en bedrijven producenten waar ze recht op hebben: een eerlijk en leefbaar loon, gezonde en menswaardige arbeidsvoorwaarden en kansen op educatie en ontwikkeling. Eerlijk mag niet de uitzondering zijn, en niet enkel een zaak van consumenten, ngo's en ethische bedrijven. Ook politici hebben de hefbomen in handen, zeker nu, om daar verandering in te brengen. We kunnen dromen dat het hierna allemaal anders wordt, maar dat gaat niet vanzelf gebeuren. Never waste a 'good' crisis: de exit-strategie en het relanceplan moeten het momentum vormen om de samenleving en economie op een andere leest te schoeien. We moeten de samenleving niet zomaar herstellen naar de situatie van voor 13 maart, maar resetten en een economie lanceren die de zorg voor mens en planeet centraal stelt, één die vertrekt vanuit gelijkheid, solidariteit en rechtvaardigheid. Eenmalige impuls-steunmaatregelen zullen dus niet volstaan. We moeten niet alleen de crisis aanpakken, maar de systeemfouten die deze crisis blootlegt. Beleidsmakers: sta stil bij de essentie van 1 en 9 mei. Een eerlijke handel, gezonde arbeidsvoorwaarden en volwaardige sociale zekerheid moeten bij de relance wereldwijd de norm worden. Dit opiniestuk verscheen op Knack.be op 9 mei 2020.