"Tijdens de afgelopen jaren heeft Leuven al belangrijke stappen gezet met een belangrijke toename van hernieuwbare energie, maar ondanks al dat werk weten we dat we een versnelling hoger moeten schakelen." - David Dessers

In 2022 selecteerde de Europese Commissie Leuven als pionierstad voor het klimaat, als één van de '100 Climate-Neutral and Smart Cities by 2030', samen met steden als Barcelona, Kopenhagen en Bordeaux. Met dit initiatief wil Europa de gekozen steden ondersteunen in hun traject naar een koolstofarme toekomst. Een eerste stap in dit traject is het opstellen van een Climate City Contract – ofte Klimaatcontract-, met daarin de weg naar versnelde omslag richting klimaatneutraliteit.

Stad Leuven en Leuven 2030 werkten schouder aan schouder aan het eerste Leuvens Klimaatcontract, dat bestaat uit een omvangrijk en concreet actieplan, engagementen en een financieel plan. Het Klimaatcontract is nu klaar en wordt voorgelegd aan de gemeenteraad.

Stad klaar voor de toekomst

"Het Klimaatcontract bouwt concreet verder op de visie en plannen die we de voorbije jaren hebben uitgewerkt", zegt burgemeester Mohamed Ridouani. "Samen met onze Leuvense partners, zoals de universiteit en verschillende grote bedrijven maar ook kleinere organisaties, hebben we een actieplan uitgewerkt, waar elke betrokken partner zich formeel engageert om concrete projecten te realiseren. Met dit Klimaatcontract hebben we de lat opnieuw hoog gelegd. Door de diverse krachten in Leuven te verbinden kunnen we Europese en andere middelen naar Leuven halen, zodat de oplossingen van de toekomst hier vorm krijgen."

"Europa ziet in Leuven een innovatielabo, een stad die als voorbeeld kan dienen voor andere Europese steden, omwille van de aanwezige kennis in de stad, de vernieuwende initiatieven die we reeds genomen hebben op vlak van klimaat, economie, sociaal beleid…, en uiteraard onze structurele samenwerking met kennisinstellingen, bedrijven en inwoners. Daarvoor zijn we bekroond tot Europese Hoofdstad van Innovatie", vervolgt burgemeester Ridouani.

Met het Klimaatcontract wil Leuven verder werken aan een gezonde, toekomstbestendige stad. "We geloven dat we in staat zijn om de sprong te maken, en dat dit plan de stad beter zal maken", aldus burgemeester Ridouani. "Het zal er ook voor zorgen dat Leuven vernieuwde infrastructuur zal hebben, en de stad bestand zal zijn tegen de gevolgen van de klimaatverandering, zoals wateroverlast, droogte, hitte…"

Actieplan op vijf domeinen

Het actieplan, waar 86 doorbraakprojecten centraal staan, situeert zich binnen vijf grote domeinen: hernieuwbare energie, gebouwen, transport en mobiliteit, groene infrastructuur en circulaire economie en afval. In elk van die domeinen werkt de stad samen met Leuvense partners om de doorbraakprojecten te realiseren. Door de doorbraakprojecten op te schalen, kan de uitstoot dalen met 80 procent. ​

"Tijdens de afgelopen zomer waren we opnieuw getuige van extreme weerfenomenen die duidelijk maken dat snelle actie nodig is. Tijdens de afgelopen jaren heeft Leuven al belangrijke stappen gezet met een belangrijke toename van hernieuwbare energie, de sterke opkomst van de fiets- en deelmobiliteit en de vergistingsinstallatie bij Ecowerf die warmte voor 500 gezinnen en elektriciteit voor 3.000 gezinnen produceert", vertelt schepen van klimaat en duurzaamheid David Dessers. "Ondanks al dat werk weten we dat we een versnelling hoger moeten schakelen. Met het Klimaathuis waar we Leuvenaars van A tot Z helpen bij het verduurzamen van hun woning, willen we de renovatiegraad in onze stad stevig opdrijven. Bij grootschalige nieuwbouwprojecten kiezen we resoluut voor een energiepositieve aanpak waarbij hernieuwbare energie ook in de bredere buurt kan ingezet worden. Samen met de Leuvenaar maken we volop werk van duurzame verplaatsingen en we maken versneld werk van de elektrificatie van wagens. Tot slot, met een verdere uitbouw van de Materialenbank zorgen we ervoor dat bouwmaterialen steevast een tweede leven krijgen. We kijken uit naar dit boeiende traject."

"Als stad willen we graag zoveel mogelijk mensen betrekken om samen klimaatneutraal te worden. Om dat ambitieuze doel te halen, moeten we nu al baanbrekend zijn", zegt schepen van openbare werken Dirk Vansina. "Zo mikken we er bij de heraanleg van het openbaar domein op om van straten of pleinen duurzame, klimaatrobuuste en tegelijk aangenamere plekken te maken. Dat doen we door te ontharden waar we kunnen, beton en asfalt in te ruilen voor waterdoorlatendheid en meer groen in het stadsbeeld. Innovatieve voorbeelden uit de waaier van doorbraakprojecten zijn het historische stadhuis, dat energetisch gerenoveerd zal worden, maar tegelijk een opstap kan zijn om een warmteveld aan te leggen onder de Grote Markt. Op de site van de Centrale Werkplaatsen krijgt Hal 9 nieuw leven ingeblazen. Dankzij de inzet van zonnepanelen op het dak en geothermie onder de grond kan deze gerestaureerde hangar, waar we de Leuvense jeugd een unieke ontmoetingsplek geven, kan Hal 9 als een energieproducent ingezet worden voor de buurt."

Hernieuwbare energie en gebouwen

​De domeinen hernieuwbare energie en gebouwen kunnen samen voor 4/5e van de totale beoogde uitstootreductie zorgen. Groene warmte heeft op relatief korte termijn het meeste impact. Daarom zet de stad prioritair in op de realisatie van warmtenetten op grote schaal, aangevuld met de uitrol van grootschalige zonne-installaties. Via energiecoöperaties zal hernieuwbare energie voor iedereen toegankelijk gemaakt worden.

Op vlak van gebouwen speelt het Klimaathuis een belangrijke rol. Het Klimaathuis wordt dé plek waar Leuvenaars terecht kunnen voor informatie, advies en ondersteuning op vlak van renovatie en het verminderen van hun energieverbruik. Naast de eigenaars van particuliere woningen, focust het Klimaathuis op verhuurders en op de eigenaars van grote appartementsgebouwen.

Binnen het eigen stadspatrimonium legt de stad de duurzame ambities hoog. Zo zal de renovatie van Hal 9 tot ruimte voor jeugd duurzaamheid en erfgoedwaarde combineren, en zal onderzocht worden of de Hal ook als energiecentrale voor de site of de hele wijk kan dienen.

Mobiliteit en transport

​Centraal op vlak van mobiliteit en transport staat de modal shift, waarbij steeds meer verplaatsingen op een duurzame wijze gebeuren. Het geheel van mobiliteitsprojecten in het Klimaatcontract zal de modal shift stimuleren en versnellen.

Zo zal de stad het aanbod aan deelmobiliteit fors verder uitbreiden. De start van Poppy en Dégage begin deze maand is daar een voorbeeld van. Tegen 2023 mikt de stad op 30.000 autodeelgebruikers, en een jaarlijkse groei van 20 procent voor het aantal deelfietsen.

Infrastructuur is een andere belangrijke prioriteit binnen de mobiliteitsprojecten. Zo wil de stad werk maken van een versnelde realisatie van het regionaal fietsroutenetwerk, met veilige en comfortabele fietsroutes en zal de stad samen met het Agentschap Wegen & Verkeer de Leuvens ring heraanleggen als multimodale draaischijf. De stad bouwt samen met De Lijn ook verder aan een hoogwaardig openbaar vervoersnetwerk.

Een cruciaal principe bij de mobiliteitsprojecten is de garantie dat iedereen, ook mensen in kwetsbare situaties, toegang moeten hebben tot duurzame vervoersmogelijkheden, zonder fysieke, financiële of praktische drempels.

Groene infrastructuur en klimaatadaptatie

​De stad zal haar inspanningen op vlak van ontharding en vergroening van het openbaar domein vergroten en versnellen. Inwoners en bedrijven die hun eigendom willen ontharden, kunnen rekenen op advies en ondersteuning.

Daarnaast werkt de stad ook aan een zogenaamde 'digital twin', een datagestuurde virtuele versie van Leuven, die gebruikt kan worden om de impact van acties rond klimaatadaptatie te monitoren, te evalueren en te voorspellen. Op termijn wil de stad de digital twin ook op andere domeinen inzetten.

Circulaire economie & afval

​35 procent van het afval in Vlaanderen is afkomstig uit de bouwsector. Door sloopafval te recupereren en om te zetten in een nieuwe grondstof, kan de CO2-uitstoot dalen met 5 tot 12 procent. Door de Leuvense Materialenbank op te schalen, wil de stad nog meer het hergebruik van bouwmaterialen faciliteren.

Gebiedsgerichte projecten

​Tot slot zijn er nog enkele gebiedsgerichte projecten, waar op één site alle uitstootdomeinen samenkomen. Zo is er Wijgmaal, waar met de woonontwikkeling op de Wakkerzeelsebaan, de vernieuwing van het sportcomplex op Ymeria en de Remysite, verschillende opportuniteiten zijn om alle duurzaamheidsaspecten te laten samen komen zodat ze elkaar versterken.

Financieel plan en engagementen

Naast het actieplan bevat het Leuvens Klimaatcontract ook een financieel plan, waarbij de financieringsmogelijkheden om de projecten te realiseren uitgewerkt zijn. Voor een aantal projecten is een business case opgesteld, om externe investeerders en financiering aan te trekken. De stad denkt daarbij aan een investeringsfonds, waarvoor verschillende financiële partners alvast interesse tonen. Door de selectie als één van de 100 missiesteden, staat Leuven ook op de eerste rij voor​ significante Europese middelen.

Het derde luik van het Leuvens Klimaatcontract bevat de engagementen van alle betrokken partners. Er zijn tien leidende principes opgesteld, die binnen elke organisatie gehanteerd zullen worden. Zo nemen de ondertekenende partners zich voor om bij grote bouwwerken - nieuwbouw en renovatie – te kiezen voor fossielvrije energie en gaan ze na hoe hun projecten ook de financieel minder sterke schouders kansen kunnen geven. Daarnaast zijn er projectspecifieke engagementen, waartoe elke partner zich verbindt om het project te realiseren.

"Het succes van een complexe maatschappelijke transitie als deze wordt in grote mate bepaald door het stedelijk beleid dat wordt gevoerd, maar vergt hoe dan ook een uitgesproken betrokkenheid van elke hoeksteen van onze samenleving", zegt Katrien Rycken, directeur van Leuven 2030. Netwerkorganisatie Leuven 2030 – die deze partijen verbindt binnen de Leuvense klimaatuitdaging – capteert en activeert leiderschap voor deze gedeelde uitdaging. "Bijna 30 organisaties engageren zich tot op projectniveau binnen dit eerste Leuvens Klimaatcontract. Met dit contract schudden we de vrijblijvendheid af, met oog op impact op het terrein, en dit binnen een zo kort mogelijke termijn. We kijken ernaar uit de komende tijd nog vele andere organisaties en inwoners actief betrokken te zien bij de realisatie van onze best mogelijke toekomst."

Volgende stappen

Op maandag 25 september stemt de gemeenteraad over het Klimaatcontract en de engagementen van de stad. Nadien wordt het Klimaatcontract ingediend bij de Europese Commissie, en officieel voorgesteld samen met alle partners op een conferentie op 23 november.