Tussen stadhuis en thuis: mensenrechten in Leuven
12 December 2023

"Als lokaal beleid kan je grote golven creëren en tegelijkertijd de vinger heel nauw aan de pols van de samenleving houden." - Lies Corneillie
Op 10 december 2023 riep Stad Leuven zich samen met KU Leuven uit tot Mensenrechtenstad. Dat gebeurde niet lichtzinnig. In 2019 al riepen mensenrechtenexperten Eva Brems, Stephan Parmentier en Martien Schotsmans het nieuwe stadsbestuur op om de eerste Mensenrechtenstad in België te worden. Wat is een Mensenrechtenstad? Wat betekent dat voor Leuven? De antwoorden werden opgeschreven in het boek Tussen stadhuis en thuis.
Enerzijds is het boek een neerslag van de vijf jaren waarin de stad zich heeft voorbereid om mensenrechtenstad te worden en is het dus een beetje de bekroning van dat denkproces. Het stadsbestuur en de -instellingen mogen dankbaar zijn zo ongelooflijk gevoed te worden door haar actieve burgers, een uiterst gedreven middenveld en de Leuvense kennisinstellingen. Anderzijds is het boek vooral het startschot om ook effectief als mensenrechtenstad aan de slag te gaan. De geschiedenis van de mensenrechten verloopt niet lineair. De afgelopen 75 jaren zijn mensenrechten, ondanks vele stevige kaders, systematisch en zonder veel gene geschonden. Het benadrukt de harde realiteit dat mensenrechten nooit echt verworven zullen zijn als er geen constante waakzaamheid voor is.
Geen checklist
Er bestaat geen bindende lijst van vinkjes en voorwaarden om Mensenrechtenstad te worden. Elke stad vult dit zelf in. Gelukkig zijn er wel organisaties zoals Human Rights Cities Network en het Fundamental Rights Agency die een voorzet geven. Die vormde dan ook een belangrijke leidraad in het denkproces. Schepen van mondiaal beleid Lies Corneillie: "We haalden ook inspiratie bij andere steden die ons voorgingen: Rosario (Argentinië), Krakau (Polen), Utrecht (Nederland)… Hun prikkelende verhalen lees je als intermezzo’s doorheen dit boek. Zo ontdekten we hoeveel een stad kan betekenen voor mensenrechten: als lokaal beleid kan je grote golven creëren en tegelijkertijd de vinger heel nauw aan de pols van de samenleving houden."
Bestaand beleid bekrachtigen
We keken vervolgens naar wat de stad en haar inwoners vandaag al doen: welke stappen zijn al gezet? Leuven zet al lang in op inclusie, gelijke kansen en solidariteit. Het beleid vertrekt dus al grotendeels vanuit een mensenrechtenvisie, zonder het met zoveel woorden te benoemen. De stad moet dit beleid dus blijven bekrachtigen en aansterken. "Leuvenaars mogen trots zijn: de initiatiefnemers zagen in ons een stad met potentieel," aldus Corneillie. "Toch is het vandaag te vroeg om op onze lauweren te rusten. Er ligt immers nog veel werk op de plank. Dak- en thuisloosheid bijvoorbeeld is, ook al zien we het niet altijd, een aanwezig probleem in Leuven en een grote inbreuk op de mensenrechten."
Geen finish maar startpunt
De zelfverklaring van 10 december 2023 was geen finishstreep maar veeleer een startpunt. De titel "Mensenrechtenstad" opnemen is een proactieve engagementsverklaring. Gelukkig draagt het stadsbestuur die verantwoordelijkheid niet alleen. Ze kunnen steunen op een sterk verankerd middenveld, ruimdenkende kennisinstellingen en uiteraard ook de eindeloze inzet van de Leuvenaars. Ook samenleven in diversiteit blijft een uitdaging. Een mensenrechtenstad ziet je (gender)identiteit, achtergrond of handicap niet als een barrière, maar als een verrijking van de stadsgemeenschap. Helaas blijven ook in Leuven haatspraak en discriminatie op basis van achtergrond, ability of gender nog te veel voorkomen.
Ten slotte is de stad ook geen eiland. Het mensenrechtenbeleid moet daarom ook andere beleidsniveaus durven uitdagen. De bevoegdheid van een lokaal bestuur reikt soms helaas niet ver genoeg, zoals tijdens een zoveelste opvangcrisis. Werk aan de winkel dus: dat is duidelijk. "Werk dat we, met de symbolische werkhandschoen, daadkrachtig zullen opnemen." besluit Corneillie.